Nina Hury

Początki działalności Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego (BiZTB) wpisują się w nurt ruchów pietystyczno-przebudzeniowych na przełomie XVIII i XIX w. Zostało ono powołane 7 marca 1804 roku w Londynie w celu udostępnienia szerokim kręgom Biblii w rodzimym języku, w przystępnej cenie, drukowania tekstu Pisma Świętego bez żadnych uwag i komentarzy. Po stu latach działalności okazało się największym literackim przedsięwzięciem dziewiętnastu stuleci chrześcijaństwa.

Jego idea szybko przeniosła się do innych krajów. Towarzystwa Biblijne powstały wkrótce w Szwajcarii, Danii, Niemczech, Szwecji. W roku 1812 powstało Towarzystwo Biblijne w Finlandii, a patronat nad nim objął panujący wówczas nad tym krajem rosyjski car Aleksander I. Rok później, z inicjatywy BiZTB, tenże car swoim edyktem powołał Towarzystwo Biblijne w Petersburgu (14 stycznia 1813 r.), a następnie w Moskwie (16 lipca 1813 r.).

Oddział w Warszawie

W roku 1816 do Warszawy przybył przedstawiciel BiZTB w Londynie - ks. Robert Pinkerton, anglikański duchowny - z propozycją powołania tu placówki tego Towarzystwa. Jego inicjatywa powitana została z zainteresowaniem i już w październiku 1816 r. odbyła się uroczysta inauguracja działalności polskiego oddziału BiZTB w Pałacu Czartoryskich w Warszawie. [Ciekawostką pozostaje fakt, że w lipcu tegoż roku papież Pius VII wydał zakaz czytania Pisma Świętego publikowanego przez Towarzystwa Biblijne!] Prezesem Towarzystwa został książę Adam Jerzy Czartoryski, a wiceprezesami ks. bp Franciszek Malczewski i ks. bp Jan Paweł Woronicz. Do zarządu weszli ponadto: ks. Stanisław Staszic, Stanisław Kostka Potocki, Julian Ursyn Niemcewicz, ks. Karol Diehl (ewangelik reformowany), Samuel Bogumił Linde (luteranin), Jerzy Samuel Bandkie (luteranin) i inne osobistości polskiego życia kulturalnego i społecznego.

Założyciele nowej placówki postanowili "wydawać i rozpowszechniać Pismo Święte w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka dla wyznawców Kościoła Rzymskokatolickiego, dla innych zaś wyznań według przyjętych przez nich tłumaczeń w języku polskim". Ta deklaracja odzwierciedlała zaniepokojenie polskiej elity duchowej i intelektualnej "dotkliwym brakiem i niedostatkiem Pisma Świętego w naszym społeczeństwie”.

Komitet Założycielski już na pierwszym posiedzeniu postanowił wydać 10 tys. egzemplarzy Biblii w tłumaczeniu ks. Jakuba Wujka. Już w pierwszym roku działalności rozpowszechniono około 18 000 egz. Pisma Świętego. Po wybuchu Powstania Listopadowego polityka caratu zdecydowanie nie sprzyjała upowszechnianiu Pisma Świętego w języku polskim. Ale nawet w najtrudniejszym okresie naszej państwowości polski oddział BiZTB nie zaprzestał swej działalności, publikując i rozpowszechniając zarówno Biblię Wujka, jak i Biblię Gdańską. Przerwała ją na krótko dopiero I wojna światowa. Ale już w 1920 roku Towarzystwo Biblijne wznowiło swą działalność w Warszawie przy ul. Hortensji 3. Na jego czele stanął Aleksander Enholc. W roku 1927 przeniosło się na Aleje Jerozolimskie 15. W okresie 1928-1937 rozpowszechniano nawet 50 tys. Biblii rocznie.

W roku 1944 siedziba Towarzystwa Biblijnego została całkowicie zniszczona. Od sierpnia 1947 roku działało ono w odremontowanym na własny koszt budynku przy ul. Nowy Świat 40. W latach 1956-2003 jego dyrektorem była Barbara Enholc-Narzyńska, a od stycznia 2004 funkcję tę pełni Małgorzata Platajs.

Od początku swej działalności polskie Towarzystwo Biblijne było oddziałem Brytyjskiego i Zagranicznego Towarzystwa Biblijnego w Londynie, działającym pod jego patronatem. Dopiero w roku 1990 mogło uzyskać legalizację jako samodzielna organizacja międzywyznaniowa po nazwą Towarzystwo Biblijne w Polsce.

Mimo trudności w czasach zaborów, całkowitego zniszczenia siedziby Towarzystwa w 1944 r., stałej groźby likwidacji, represji i odmowy legalizacji prawnej w okresie totalitaryzmu, Towarzystwo Biblijne wiernie pełniło swą misję. Przez cały okres Polski Ludowej było to jedyne miejsce w Polsce i w tzw. bloku krajów demokracji ludowej, które zaopatrywało w Pismo Święte nie tylko Polaków. Przez lata można było kupić tam Pismo Święte również w języku rosyjskim. Pamiętam, że gdy w 1956 roku jako repatrianci powróciliśmy z Białorusi do Polski, tata wykorzystywał każdą okazję, by nabyć na Nowym Świecie Pismo Święte w języku rosyjskim, słusznie przewidując, że wkrótce nie będzie go już można tam kupić. Robił zapasy, by potem przekazywać je za wschodnią granicę. Dawał je za darmo udającym się tam sąsiadom. Wiedzieli, że ryzykują, ale też że to chodliwy towar...

Nowe tłumaczenia Pisma Świętego

W 1975 roku, po wielu latach pracy, ukazało się nowe polskie tłumaczenie Pisma Świętego, tzw. Biblia Warszawska. W 1991 roku ukazało się nowe tłumaczenie Nowego Testamentu we współczesnym języku polskim, wydane przez Towarzystwo Biblijne. Obydwa wydania były przygotowane przez międzywyznaniowe zespoły tłumaczy, ale jeszcze bez udziału tłumaczy z Kościoła Rzymskokatolickiego.

W listopadzie 1993 r. Komitet Krajowy Towarzystwa Biblijnego w Polsce podjął uchwałę o rozpoczęciu prac nad ekumenicznym przekładem Pisma Świętego z udziałem Kościoła Rzymskokatolickiego. Pracują nad nim dwa zespoły tłumaczy: do Starego i Nowego Testamentu. W pracy translatorskiej posługują się tekstem hebrajskim (Biblia Hebraica, wydanie stuttgarckie 1977 r.) oraz Nowym Testamentem w języku greckim Nestlego i Alanda (1993). Uzgodniono również, że obydwa zespoły sięgać będą do jeszcze niepublikowanego poprawionego wydania Biblii Tysiąclecia. Praca odbywa się zgodnie z "Wytycznymi do współpracy międzywyznaniowej w tłumaczeniu Biblii", zatwierdzonymi przez Sekretariat ds. Jedności Chrześcijan oraz Zjednoczone Towarzystwa Biblijne w 1987 r. i sygnowanymi przez kard. Jana Willebrandsa i abp. Donalda Coggana.

We wrześniu 2001 r. ukazało się pierwsze wydanie ekumenicznego przekładu Nowego Testamentu i Psalmów, nazwane przekładem ekumenicznym na trzecie tysiąclecie.

Najrzadziej czytany bestseller

Pismo Święte od wielu lat jest rozpowszechniane w milionowych nakładach. To  największy, choć nie zawsze czytany bestseller. W 2000 roku Towarzystwa Biblijne rozpowszechniły na świecie 24,9 mln egz. Biblii, 23,5 mln Nowych Testamentów i ponad 500 mln egzemplarzy różnych zestawów tekstów biblijnych. Do roku 2000 Pismo Święte przetłumaczono na 2261 języków i dalsze tłumaczenia są w przygotowaniu. Obserwuje się postępującą współpracę różnych wyznań nad wspólnymi tłumaczeniami. Na świecie jest już  ponad 160 ekumenicznych przekładów Pisma Świętego, a ponad 170 kolejnych jest w przygotowaniu.

Z inicjatywy Towarzystwa Biblijnego w Polsce od kilku lat odbywają się w maju Ekumeniczne Dni Biblijne. Ich celem jest zachęcanie do czytania Biblii, by nie tylko ją posiadać, ale również czytać i żyć według jej standardów.

Zjednoczone Towarzystwa Biblijne

Obecnie w ponad 200 krajach działają 142 Towarzystwa Biblijne. 9 maja 1946 roku powołały one United Bible Societies (Zjednoczone Towarzystwa Biblijne), jako ogólnoświatową społeczność niezależnych i autonomicznych krajowych towarzystw. W sierpniu 2004 roku ich przedstawiciele spotkali się na Walnym Zgromadzeniu w Walii, kraju który dał początek temu ruchowi. Obchodząc 200-lecie misji i służby ruchu Towarzystw Biblijnych, oddając hołd przeszłości i wychodząc naprzeciw wyzwaniom przyszłości, spotkali się pod hasłem: "Niezmienne Słowo Boga dla zmieniającego się świata". Rozważali, jak efektywnie rozpowszechniać Pismo Święte, by pomagać ludziom w obcowaniu ze Słowem Boga. Ponowili zobowiązanie współpracy nie tylko dla udostępnienia Biblii tym, którzy jeszcze nie słyszeli Słowa Boga, ale również dla propagowania biblijnego posłannictwa, aby Biblia była znana na całym świecie, a ludzie żyli według jej wskazań.

Z Nowego Światu na Marszałkowską

Od końca lat 50 na Nowym Świecie 40, nad księgarnią Towarzystwa Biblijnego, migotał nocą neon przedstawiający siewcę – symbol BiZTB. Towarzystwo Biblijne podniosło z ruin ten budynek, odbudowało go na własny koszt i od sierpnia 1947 roku miało tam swoją siedzibę. Jako agencja zagraniczna nie mogło jednak nabyć go na własność, korzystało z niego na podstawie najmu. W latach 50. nieruchomość (bez wiedzy Towarzystwa Biblijnego) została sprzedana. Nowy właściciel, po odzyskaniu lokalu w 1998 roku, zażądał jego opuszczenia. Starania o pozostanie w nim okazały się daremne. Z końcem listopada 2004 roku Towarzystwo Biblijne musiało zmienić swoja siedzibę. Dzięki życzliwości władz Dzielnicy Śródmieście, które uwzględniły znaczenie i spo­łeczną rolę tej instytucji, księgarnia Towarzystwa Biblijnego powstanie przy ul. Marszałkowskiej 15 a (między pl. Zbawiciela a pl. Unii Lubelskiej). Będzie można w niej nabyć Biblie w różnych językach w postaci książkowej, również pismem Braille’a, na kasetach audio i video, wydania ilustrowane dla dzieci i młodzieży itp.

Hasłem, towarzyszącym od początków działalności Towarzystwu Biblijnemu w Polsce, jest werset z Ewangelii według św. Mateusza 24,35: „Niebo i ziemia przeminą, ale Moje słowa nie przeminą”. Niezależnie więc od miejsca, w którym ludzie będą wykonywać swoje zadania, związane z tłumaczeniem, drukowaniem i roz­powszechnianiem Pisma Świętego, teksty biblijne nadal będą trafiały do ludzkich serc i przekonań, i będą je od­mieniać. Stanowią przecież źródło norm życia i postępowania człowieka, chociaż często jeszcze nie zawsze wiemy, skąd te normy pochodzą.

Teraz więc, z dużym sentymentem, ale bez żalu, opuszczamy Nowy Świat, aby z wiarą i nadzieją rozpocząć nowy rozdział historii Towarzystwa Biblijnego. Za kilka miesięcy siewca zabłyśnie na Marszałkowskiej – pisze w komunikacie dla prasy Małgorzata Platajs, dyrektor Towarzystwa Biblijnego w Polsce.  ■

[Na podstawie materiałów ze strony internetowej Towarzystwa Biblijnego w Polsce http://www.tb.org.pl oraz tekstu Konstantego Wiazowskiego „Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne 1804-2004", Słowo Prawdy, grudzień 2004]